Pazı, Beta vulgaris subsp. cicla olarak bilinen, pancar ve ıspanakla akraba bir sebzedir. Amerika’da genellikle “Swiss chard” olarak anılır, ancak “silverbeet”, “perpetual spinach” veya “mangold” gibi isimlerle de bilinir. Pazı ve ıspanak aynı mı? Hayır, aynı değiller, ancak benzer besin profillerine ve mutfak kullanımlarına sahiptirler. Pazının yaprakları daha geniş ve kalındır, sapları ise renkli (kırmızı, sarı, beyaz) ve yenilebilir.
Pazının Türkçesi doğrudan “pazı”dır, ancak bazı bölgelerde “yaban pancarı” veya “pancarın yaprağı” olarak adlandırılır. Labada ile pazı aynı mı? Hayır, labada (Rumex cinsi) farklı bir bitkidir, ancak yaprakları pazıya benzer ve karıştırılabilir.
Pazı tohumları küçük, yuvarlak ve serttir. Bir gramda yaklaşık 30-60 tohum bulunur. Tohumlar, bitkinin ikinci yılında çiçeklenmesinden sonra oluşur ve kurutularak saklanır. Kaliteli tohumlar, yüksek çimlenme oranı sağlar.
Pazı tohumu ekimi kolaydır ve şu adımlar izlenir:
Kaynak: University of Maryland Extension
Pazı, ılıman iklimlerde yıl boyunca yetiştirilebilir, ancak en uygun ekim zamanları:
Pazı, tohum ekiminden yaklaşık 60-70 gün sonra hasat edilecek olgunluğa ulaşır. Yapraklar 35-40 cm boyuna geldiğinde kesilerek toplanır. Bitki, düzenli hasatla birden fazla ürün verebilir.
Kaynak: Cornell University Cooperative Extension
Pazı, sonbahar ve ilkbahar aylarında en bol bulunur, ancak serin iklimlerde yaz boyunca da yetişebilir. Amerika’da Haziran’dan Eylül’e kadar çiçeklenir, ancak yaprakları yıl boyunca hasat edilebilir. Kış aylarında pazar tezgahlarında taze pazı bulunur, özellikle Aralık-Şubat arası popülerdir.
Pazı, düşük kalorili ama besin açısından zengin bir sebzedir. 100 gram çiğ pazının besin değerleri:
Pazı, ayrıca folik asit, E vitamini ve beta-karoten içerir. Bu besinler, bağışıklık sistemini güçlendirmekten kemik sağlığına kadar birçok fayda sağlar.
Kaynak: USDA FoodData Central
Pazı, antioksidanlar, vitaminler ve minerallerle doludur. İşte pazının sağlık faydaları:
Pazı böbreklere zarar verir mi? Oksalat içeriği nedeniyle böbrek taşı sorunu olanlar ölçülü tüketmelidir. Ancak genel olarak böbreklere zararlı değildir.
Kaynak: Harvard T.H. Chan School of Public Health
Pazı, özellikle sonbahar ve kış aylarında (Eylül-Mart) tüketilir. Sararmış pazı, besin değerini büyük ölçüde kaybetmiş ve lezzetsiz olabilir. Yenilebilir, ancak taze, koyu yeşil yapraklar tercih edilmelidir.
Evet, pazı çiğ olarak salatalarda kullanılabilir. Genç yapraklar daha yumuşak ve hafif tatlıdır, çiğ tüketim için idealdir. Çiğ pazı, C vitamini kaybını önler. Örneğin, zeytinyağı, limon sosuyla hazırlanan bir pazı salatası hem sağlıklı hem de lezzetlidir.
Pazı mideye dokunur mu? Genellikle sindirimi kolaydır, ancak hassas midelerde gaz yapabilir. Çiğ tüketimde oksalat içeriği ağızda hafif bir burukluk bırakabilir.
Pazı, çok yönlü bir sebzedir ve birçok yemekte kullanılabilir. İşte popüler tarifler:
Pazı dolması, yaprakların haşlanıp pirinç, bulgur veya etli harçla doldurulmasıyla hazırlanır. Amerika’da “stuffed Swiss chard” olarak bilinir. Baharat olarak kimyon, nane, karabiber ve pul biber kullanılır. Pazı dolması hangi yöreye ait? Türk mutfağında özellikle Karadeniz ve Ege bölgelerinde yaygındır.
Kalori: 1 porsiyon (200 g) ≈ 220 kcal
Tarif: Epicurious
Pazı kavurması, soğan ve zeytinyağıyla sotelendiğinde yapılır. Pazı kavurmasına yumurta kırılır mı? Evet, yumurta lezzet katar. Pazı kavurmasına pirinç konur mu? Nadir olsa da, bulgur veya pirinç eklenebilir.
Baharatlar: Karabiber, kırmızı pul biber, kekik veya sumak yakışır.
Pazının sapı yenir mi? Evet, saplar doğranıp kavurmada kullanılabilir.
Kalori: 1 porsiyon (150 g) ≈ 100-150 kcal
Tarif: The Mediterranean Dish
Zeytinyağlı bulgurlu pazı yemeği, hafif ve doyurucu bir seçenektir.
Kalori: 1 porsiyon (200 g) ≈ 150 kcal
Tarif: Bon Appétit
Pazı, mercimek veya yoğurtla hazırlanan çorba, kış aylarında bağışıklık güçlendirir.
Tarif: Food & Wine
Peynir veya patatesle hazırlanan pazı böreği, kahvaltılarda favoridir.
Pazı yaprağı ne yapılır? Sarma, börek, kavurma, çorba, salata ve mücver gibi yemeklerde kullanılır.
Evet, yoğurtlu pazı kavurması veya borani çok lezzetlidir. Yoğurt, pazının hafif acılığını dengeler.
Amerika’da pazı fiyatı, bölgeye ve mevsime göre değişir. Ortalama olarak, 1 demet (250-300 g) organik pazı 2-4 USD arasında satılır. Türkiye’de ise 2023 verilerine göre 1 kg pazı 10-20 TL civarındadır.
Pazı genellikle güvenlidir, ancak:
Pazı, besin değeri yüksek, çok yönlü ve sağlıklı bir sebzedir. Tohum ekiminden yemek tariflerine, sağlık faydalarından saklama yöntemlerine kadar her alanda kullanımı kolaydır. Amerika’daki kaynaklara göre, pazı hem mutfakta hem de bahçede bir yıldızdır. Mevsiminde tüketerek bağışıklığınızı güçlendirebilir, lezzetli yemeklerle sofralarınıza renk katabilirsiniz. Pazıyı diyetinize ekleyin ve bu mucizevi sebzenin faydalarını keşfedin!
Kaynaklar:
